صنعت خودروسازی یک کشور، از مهم‌ترین معیارهای تعیین‌کننده سطح تکنولوژی و مهندسی آن کشور است. خودروسازی به عنوان یک صنعت مادر، پیشران بخش عظیمی از صنایع وابسته به خود بوده و موجب بالا رفتن تولید داخلی، سطح اشتغال‌زایی و نوآوری در زمینه‌های مرتبط می‌شود. واردات و مونتاژ خودرو به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند و با رویکرد متفاوتی ارائه می‌شوند.
سه روش اصلی در این زمینه، روش‌های SKD، CKD و CBU هستند که در این مطلب از اکسون پارت به طور مفصل به آن‌ها خواهیم پرداخت.
بررسی روش‌های CBU، SKD و CKD در واردات و مونتاژ خودرو
روش تولید صنعتی خودرو در هر کشور، به میزان پیشرفت، وجود تکنولوژی و همچنین بازار مصرف یک خودروی خاص بستگی دارد. با توجه به ارتباطات جهانی موجود بین شرکت‌های خودروسازی در سراسر دنیا، تولید خودرو به سه روش رایج انجام می‌شود که بر اساس نوع تعامل بین دو شرکت مختلف انتخاب شده است. CBU، SKD و CKD سه روش متداولی هستند که هر کدام با رویکردی منحصربه‌فرد به فرآیند تولید و توزیع خودرو می‌پردازند. این سه روش بسته به شرایط بازار، نیازهای اقتصادی و استراتژی‌های تجاری، مزایا و معایب خاص خود را دارند که در ادامه به طور کامل در مورد آن‌ها توضیح خواهیم داد.
مفهوم CBU (Completely Built Unit)
در روش CBU، خودرو به صورت کامل و آماده برای استفاده، وارد کشور می‌شود. CBU به معنای "واحد کاملا ساخته‌شده" است و به خودروهایی اطلاق می‌شود که بدون نیاز به مونتاژ و تنها با طی کردن برخی مراحل گمرکی، به طور مستقیم از کشور سازنده به کشور مقصد می‌آیند. خودرویی که به صورت CBU وارد شده، نیاز به هیچ پروسه‌ای برای تکمیل تولید ندارد و برای استفاده کاملا آماده است. این خودروها در کارخانه‌های تولیدکننده کشور مبدا تولید شده و به بازارهای مختلف صادر می‌شوند.
مرحله نخست در فرآیند CBU، طراحی و تولید محصول است. تولیدکنندگان خودرو، ابتدا مدل‌های مختلف را طراحی می‌کنند؛ سپس آن‌ها را مطابق با استانداردهای جهانی و نیازهای بازار هدف می‌سازند. این خودروها در کارخانه‌های تولیدکننده کشور مادر کاملا مونتاژ و آماده شده و تمام قطعات مانند موتور، بدنه، سیستم تعلیق و ... روی خودرو نصب می‌شوند.
بعد از اینکه مراحل تولید خودرو به اتمام رسید، با استفاده از کشتی، هواپیما یا کامیون به کشور مقصد منتقل می‌شود. پس از طی کردن یک‌سری مراحل گمرکی مانند پرداخت تعرفه‌ها و مالیات‌ها، خودرو ترخیص شده و آماده توزیع است.
از جمله مزایای واردات خودرو به صورت CBU، تحویل سریع آن است. این خودروها نیاز به مونتاژ ندارند و به سرعت قابل‌تحویل هستند. خودروهای CBU دارای استاندارد بالای کیفیت بوده و تولیدکنندگان در این روش، کنترل کیفیت دقیقی روی محصولات خود دارند.
از آنجایی که در روش CBU نیازی به مونتاژ و تامین قطعات مختلف نیست، فرآیند واردات بسیار ساده‌تر انجام می‌شود. همچنین امکان ورود انواع مختلف خودرو با مدل‌ها و ویژگی‌های مختلف وجود دارد.
از مهم‌ترین معایب واردات خودرو به روش CBU، هزینه‌های گمرکی بالای آن است. در واقع هزینه و وضع تعرفه‌های نسبتا بالا موجب می‌شود تا خودروهای مذکور از هم‌رده‌های مونتاژی خود گران‌تر باشند. از معایب دیگر آن، امکان وابستگی کامل کشورها به واردات خودرو است. این موضوع می‌تواند تاثیر منفی بر صنعت خودروسازی محلی در کشورهای در حال توسعه داشته باشد. علاوه بر موارد گفته‌شده، امکان محدودیت گزینه‌های سفارشی برای بازار محلی نیز وجود دارد. زیرا خودروها به صورت استاندارد تولید می‌شوند.
مفهوم SKD (Semi Knocked-Down)
SKD به معنی قطعات نیمه‌منفصل است. در این روش، واردات خودرو به صورت پکیج‌های مختلفی از قطعات صورت می‌گیرد و خودروها به صورت نیمه‌مونتاژشده به کشور مقصد وارد می‌شوند. فرآیند مونتاژ نهایی این پکیج‌ها، در خط مونتاژ کشور مقصد و با استفاده از تجهیزات و نیروی کار محلی انجام می‌شود.
دقیقا مشابه روش CBU، ابتدا تولیدکنندگان خودروها را در مدل‌های مختلف طراحی کرده و پکیج‌های مختلفی از قطعات را بر اساس استانداردهای جهانی و نیازهای بازار هدف می‌سازند. خودروها در این کارخانه‌ها به صورت نیمه‌مونتاژشده هستند. معمولا اجزای اصلی تشکیل‌دهنده خودرو مانند گیربکس، پیشرانه، داشبورد و بدنه در کشور مبدا تولید می‌شود و تنها لازم است این قطعات در فرآیند مونتاژ SKD کنار یکدیگر قرار گیرند.
خودروهای نیمه‌مونتاژشده با استفاده از کشتی یا دیگر وسایل حمل و نقل به کشور مقصد وارد می‌شوند. پس از طی کردن مراحل گمرکی و پرداخت تعرفه‌ها و مالیات‌ها، خودروها آماده ترخیص و مونتاژ نهایی هستند. در مرحله مونتاژ نهایی، اجزایی مانند چرخ‌های خودرو، سیستم داخلی و دیگر قطعات نیز روی خودرو نصب می‌شوند. سپس خودروها تحت کنترل کیفی قرار می‌گیرند تا اطمینان حاصل شود که نصب تمامی اجزا به درستی صورت گرفته است. اکنون خودرو آماده تحویل به نمایندگی‌ها یا مشتریان نهایی است.
در مواردی که خودروساز اصلی به دلایلی مانند تیراژ پایین خودرو، محدودیت‌های کشور مونتاژکننده و نداشتن صرفه اقتصادی، تمایلی به انتقال تکنولوژی خود، آموزش نیروی کار در کشور مونتاژکننده و تجهیز خط تولید نداشته باشد، از روش SKD استفاده می‌کند.
از مزایای واردات خودرو به صورت SKD، هزینه‌های گمرکی پایین‌تر آن نسبت به CBU است. مونتاژ خودرو در کشور مقصد، موجب توسعه صنعت خودروسازی محلی شده و به ایجاد اشتغال کمک شایانی می‌کند. در نظر گرفتن تعرفه‌های پایین‌تر از سوی دولت‌ها به این دلیل است تا انگیزه لازم در خودروسازان برای احداث خط مونتاژ و ایجاد اشتغال در کشور به‌وجود آید.
در این روش امکان سفارشی‌سازی خودروها در بازار محلی وجود دارد و برخی اجزا می‌توانند مطابق با نیازهای بازار در کشور مقصد تولید شوند. در مونتاژ خودرو به صورت SKD با اینکه قیمت خودرو پایین‌تر است؛ اما کیفیت مشابهی با نمونه‌های وارداتی CBU دارد.
مفهوم CKD (Completely Knocked Down)
در این روش تمامی قطعات خودرو به صورت کاملا تفکیک‌شده و در اجزای ریز وارد کشور می‌شوند. در واقع همه اجزا و قطعات در بسته‌بندی‌های جداگانه قرار می‌گیرند تا مونتاژ کامل آن‌ها در کشور مقصد انجام شود. در این روش حتی اجزای اصلی تشکیل‌دهنده خودرو مانند پیشرانه هم نیازمند طی کردن فرآیند کامل مونتاژ است. CKD به طور خاص برای کشورهای در حال توسعه که به دنبال ایجاد صنعت خودروسازی محلی و افزایش سطح اشتغال‌زایی هستند، بسیار مناسب خواهد بود.
در این روش، تولیدکننده ابتدا به بررسی نیازهای بازار محلی می‌پردازد و مدل‌های موردتقاضا را مشخص می‌کند. سپس خودرو بر اساس استانداردهای لازم طراحی می‌شود. تولیدکننده اصلی، تمام قطعات شاسی، بدنه، موتور و ... را در اجزای ریز و به صورت جداگانه ارسال می‌کند تا فرآیند مونتاژ به طور کامل در کشور مقصد انجام شود.
از آنجایی که CKD نیازمند انتقال فناوری کشور مبدا و آموزش نیروهای کار در خط تولید است، تنها برای خودروهای با تیراژ بالا صرفه اقتصادی دارد. در این روش، قراردادی بین تولیدکننده اصلی و شرکت مونتاژکننده منعقد می‌شود که بر اساس آن می‌توان کار ساخت بخشی از قطعات خودرو را به قطعه‌سازان کشور مقصد محول کرد. به همین دلیل CKD ارزش‌افزوده و اشغال‌زایی بیشتری دارد و تعرفه وارد کردن قطعات در آن، پایین‌تر از SKD و CBU است.
خودروهایی که به صورت CKD تولید می‌شوند از لحاظ قیمت مقرون‌به‌صرفه‌تر از نمونه‌های وارداتی CBU و مونتاژشده SKD هستند. در ضمن این روش به عنوان راهی برای انتقال دانش فنی کشور مبداء، مهندسی معکوس و تبدیل شدن یک مونتاژکننده به یک تولیدکننده خودرو واقعی عمل می‌کند.
کلام آخر
در این مطلب از اکسون پارت به بررسی سه روش رایج SKD، CKD و CBU در زمینه واردات و مونتاژ خودرو پرداختیم. معمولا خودروهای وارداتی به صورت CBU در دسته باکیفیت‌ترین خودروها قرار دارند. انتخاب اینکه کدام روش برای یک کشور مناسب است، به عوامل مختلفی بستگی دارد. هر کدام از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را داشته و انتخاب آن‌ها باید بر اساس شرایط خاص بازار، نیازهای تجاری و اهداف شرکت‌ها صورت گیرد. اگر برای کشوری کاهش هزینه‌ها و توسعه صنعت محلی در اولویت باشد، روش SKD و CKD بسیار مناسب است؛ اما اگر سرعت و کیفیت بالای محصول اهمیت دارد، روش CBU گزینه بهتری محسوب می‌شود.