روغن موتور از الزامات حیاتی موتور ماشین است و دقت در انتخاب آن بسیار اهمیت دارد. این ماده در قسمت‌های مختلف موتور جریان پیدا می‌کند و باعث می‌شود که همه اجزای پیشرانه هماهنگ با هم کار کنند. با این تفاسیر، به راحتی می‌توان فهمید که چرا انتخاب صحیح روغن موتور و استفاده درست از آن مهم است و اگر اشتباهی در این زمینه رخ بدهد، چه عواقب بدی برای موتور ماشین و دیگر قطعات مرتبط با آن خواهد داشت.
در این مطلب از اکسون پارت، قصد داریم تمام اطلاعات لازم برای انتخاب بهترین روغن موتور را بررسی کنیم.
روغن موتور چیست؟
اولین روغن موتور‌ها فقط مخلوطی از روغن پایه و یکسری مواد افزودنی بودند که برای روانکاری قطعات موتور، کاهش اصطکاک، تمیز کردن، خنک کردن و محافظت از موتور استفاده می‌شدند؛ اما روغن موتورهای مدرن که امروزه تولید می‌شوند، ترکیب پیچیده‌ای از روغن‌های پایه و مواد افزودنی هستند که برای انجام کارهای مختلف طراحی شده‌اند. از جمله این کارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روانکاری قطعات متحرک ماشین
- کاهش سایش موتور
- کمک به جلوگیری از تشکیل رسوب بر روی اجزای داخلی موتور
- حذف و معلق کردن کثیفی‌ها و آلاینده‌ها در روغن
- خنک سازی قطعات موتور
- افزایش راندمان سوخت
- ارائه حفاظت از اجزای موتور در طیف وسیعی از دماها
- کمک به حفظ حفاظت از سیستم انتشار گازهای گلخانه‌ای
به عبارت دیگر، روغن موتورهای مدرن کاری بیشتر از یک روانکاری معمولی را انجام می‌دهند و مسئول محافظت از سایش موتور و بهبود عملکرد آن و همچنین محافظت کامل از تمام قطعات متحرک هستند.
برای مشاهده گروه انواع انژکتور، در سایت اکسون پارت کلیک کنید
روغن موتور از دو جزء اصلی روغن‌های پایه و مواد افزودنی تشکیل شده است. روغن‌های پایه 70 تا 90 درصد از کل ترکیب را تشکیل می‌دهند و از گاز طبیعی یا نفت خام تولید می‌شوند. 10 تا 30 درصد باقی‌مانده را هم برخی مواد افزودنی تکمیل می‌کنند که عبارتند از:
- پراکنده کننده‌ها
- مواد شوینده
- افزودنی‌های ضد سایش
- اصلاح کننده‌های اصطکاک
- آنتی اکسیدان‌ها
- افزودنی‌های ضد کف
- بازدارنده‌های خوردگی
- بهبود دهنده‌های شاخص ویسکوزیته
نحوه انتخاب روغن موتور مناسب برای ماشین
حالا که متوجه شدید روغن موتور چیست و از چه ترکیباتی تشکیل شده است؛ به توضیح و بررسی تمام آن اعداد، حروف و اصطلاحات گیج کننده‌ای که روی بطری‌های روغن موتور حک شده‌اند، می‌پردازیم تا راحت‌تر بتوانید روغن موتور مناسب برای ماشین خود را انتخاب کنید.
با توجه به گزینه‌های فراوانی که برای انتخاب روغن موتور وجود دارد، ممکن است فکر کنید که پیدا کردن روغن موتور مناسب برای خودرو کار پیچیده و دلهره‌آوری است؛ در حالی که در کنار انواع اطلاعات و انتخاب‌ها، اولین قدم، بسیار ساده خواهد بود و آن مراجعه به دفترچه راهنمای خودرو است. دفترچه راهنمای خودروی شما تمام اطلاعات مربوط به روغن موتور توصیه شده را فهرست می‌کند. در این فهرست متوجه می‌شویم روغن موتور از چه فرمت استانداردی باشد و چه ویسکوزیته‌ای داشته باشد. مثلاً عددی مانند 10W-3 به ویسکوزیته یا گرانروی روغنی که ماشین شما باید از آن استفاده کند اشاره دارد.
شما باید وزن و نوع روغن را متناسب با فصل و استفاده مورد انتظارتان از ماشین تنظیم کنید. مثلاً برای استفاده منظم در دمای متوسط، چیزی که در دفترچه راهنمای خودرو شما ذکر شده است، ایده آل است. همیشه روغن ماشین را از برندی انتخاب کنید که نماد انفجار ستاره روی آن درج شده باشد. این نماد نشان می‌دهد که روغن توسط موسسه نفت آمریکا (API) آزمایش شده است.
استاندارد (API) چیست؟
API استانداردی است که برای تعیین سطح کیفیت روغن موتور از آن استفاده می‌شود و برای موتورهای بنزینی و دیزلی دارای نمادهای جداگانه‌ای است. برای موتورهای دیزلی از حرف" C" و برای موتورهای بنزینی از حرف "S "در کنار API استفاده می‌شود.
به عنوان مثال، روغن موتوری که برای موتور دیزلی مناسب است، به شکل APIC نمایش داده می‌شود و روغن موتورهای مناسب برای موتورهای بنزینی هم با عبارت APIS آغاز می‌شوند. برای تعیین سطح کیفیت روغن موتور نیز، یکسری حروف در کنار این نمادها قرار داده شده است. مثلاً حروفی که پس از S می‌آیند، از A تا N ممکن است متغیر باشند. هر چه به حرف N نزدیکتر می‌شویم، درجه کیفیت روغن هم افزایش پیدا می‌کند.
ویسکوزیته چیست؟
ویسکوزیته همان مقاومت سیال در برابر جریان است. این شاخص توانایی روغن برای مقاومت در برابر تغییرات دما را نشان می‌دهد. بهبود دهنده‌های شاخص ویسکوزیته، یکسری افزودنی‌های پلیمری هستند که به حفظ درجه گرانروی روغن در طیف وسیعی از دماها کمک می‌کنند. ویسکوزیته بیشتر روغن‌های موتور، بر اساس ضخامت آن در صفر درجه فارنهایت (با عدد قبل از w نشانه زمستان است) و همچنین ضخامت آن در 212 درجه فارنهایت (که با عدد دوم بعد از خط تیره نشان داده می‌شود) رتبه بندی می‌شوند.
می‌دانیم که روغن موتور در اثر گرما، نازک‌تر و روان‌تر می‌شود و با سرد شدن، غلظت آن بیشتر خواهد شد. روغن‌های با درجه ویسکوزیته مناسب، معمولاً لایه روانکاری بهتری را بین قطعات متحرک تشکیل می‌دهند و اجزای حیاتی موتور را بهتر آب‌بندی می‌کنند. همچنین می‌توان با افزودنی‌های مناسب برای کمک به مقاومت در برابر نازک شدن بیش از حد در گرما، یک روغن را با یک ویسکوزیته در هنگام مواجهه با هوای سرد و ویسکوزیته دیگر در هوای گرم، درجه بندی کرد. هرچه مقاومت روغن در برابر نازک شدن بیشتر باشد، عدد دوم نیز بیشتر خواهد بود. مثلاً 10W-40 نسبت به 10W-30 در برابر گرما مقاوم‌تر است.
در خصوص عدد اول هم باید گفت که در دماهای پایین روغن باید در برابر غلیظ شدن بیش از حد مقاوم باشد تا همچنان بتواند در تمام قسمت‌های متحرک موتور جریان پیدا کند. ضخامت بیش از حد، راه اندازی موتور را دشوار می‌کند و مصرف سوخت را افزایش می‌دهد.
هر چه عدد اولی که در کنار Wنوشته می‌شود کوچکتر باشد، بدین معناست که عملکرد روغن در هوای سرد بهتر است؛ بنابراین اگر در شهرهای سردسیر زندگی می‌کنید، عدد‌های کوچکتر قبل از W برایتان بهتر است. روغن موتوری که دو عدد نوشته شده روی آن در اطراف حرف wفاصله زیادی از هم نداشته باشند، از کیفیت بالاتری برخوردار بوده و نشان می‌دهد که در آن از مواد پلیمری و افزودنی‌های بیشتری استفاده شده است.
دقت کنید که اگر روغن خیلی غلیظ باشد، موتور برای چرخاندن میل‌لنگ به انرژی بیشتری نیاز دارد و این یعنی کار کشیدن بیش از حد از پیشرانه و فرسودگی زودتر از موعد آن.
انواع روغن موتور‌ها از نظر شیوه تولید
روغن‌های تمام سنتتیک
این روغن‌ها که برای موتورهای با فناوری پیشرفته و با استفاده‌های سنگین ساخته شده‌اند، مملو از مواد افزودنی مصنوعی بوده و در آزمایشگاه و با مواد شیمیایی تولید می‌شوند. برچسب‌های این روغن‌ها نشان می‌دهد که تمام آزمایش‌های ویژه برای عملکرد بهتر و ماندگارتر در تمام مناطق بحرانی، از شاخص ویسکوزیته گرفته تا محافظت در برابر رسوبات، را پشت سر گذاشته‌اند.
روغن‌های تمام سنتتیک در دماهای پایین بهتر جریان می‌یابند و در دماهای بالا ویسکوزیته را حفظ می‌کنند؛ اما نکته‌ای که اینجا مطرح است این است که همه نباید از این نوع روغن موتور استفاده کنند؛ زیرا این روغن‌ها بسیار گران هستند و هر موتوری به آن‌ها نیاز ندارد؛ حتی ممکن است مواردی وجود داشته باشد که موتور خودروی شما به آن نیاز دارد اما در روغن‌های تمام سنتتیک موجود نباشد. پس همان‌طور که قبلا هم گفتیم، برای یافتن روغن موتور مناسب، بهترین کار این است که راهنمایی‌های مندرج در دفترچه راهنمای خودرو خود را مطالعه کنید.
روغن‌های نیمه سنتتیک
این روغن‌ها مخلوطی از روغن تمام سنتتیک و روغن مینرال هستند و برای محافظت از موتور در بارهای سنگین‌تر و دماهای بالاتر فرموله شده‌اند. روغن‌های نیمه سنتتیک فراریت کمتری دارند؛ بنابراین بسیار کمتر تبخیر می‌شوند. این ویژگی باعث کاهش اتلاف روغن و مصرف سوخت خواهد شد. این روغن‌ها نسبت به روغن‌های سنتتیک کامل، بسیار ارزان‌تر هستند و از اجزای متحرک پیشرانه به خوبی محافظت می‌کنند. از نظر کیفیت هم از روغن‌های معمولی بهترند؛ اما به پای روغن‌های تمام سنتتیک نمی‌رسند.
روغن موتور معمولی
این گروه از روغن‌ها، از برش روغنی ( لوبکات حاصل از پالایش نفت خام) بدست می‌آیند و مواد افزودنی ویژه‌ای که خواص منحصر به فردی به سایر روغن‌ها می‌بخشد را ندارند. مثلاً صرفاً از هیدروکربن‌های ساده الفینی در ساختار آن‌ها استفاده شده است. این ساختار فقط در کارکردهای معمول روغن موتور اثر بخشی دارد؛ اما ممکن است در دماهای خیلی بالا یا خیلی پایین، قادر به محافظت از قطعات موتور نباشد. روغن موتورهای معمولی نسبت به روغن‌های تمام سنتتیک و نیم سنتتیک ارزان‌ترند و در بازه‌های زمانی کوتاه‌تری باید تعویض شوند. معمولاً موتورهای قدیمی و ساده از این روغن موتور‌ها استفاده می‌کنند.
سه ویژگی اساسی که یک روغن موتور خوب باید داشته باشد
تا اینجا در مورد خصوصیات یک روغن موتور خوب و تفسیر تمام اعداد و حروفی که روی کانتینرهای روغن موتور نمایش داده می‌شوند، صحبت کردیم؛ اما اگر بخواهیم به طور خلاصه ویژگی‌های اساسی که باید در یک روغن موتور خوب وجود داشته باشد را بدانیم، به سه شاخص اصلی باید توجه کنیم. این سه شاخص عبارتند از:
شاخص ویسکوزیته
همان‌طور که گفته شد، این شاخص همان مقاومت سیالات در برابر حرکت است. برای اطلاع از کیفیت یک روانکار، توجه به ویسکوزیته آن در دماهای مختلف بسیار مهم است. شاخص ویسکوزیته برای اولین بار توسط E.Dean و G.Davis در سال 1929 معرفی شد.
پایداری دمایی
یکی دیگر از ویژگی‌های مهمی که یک روغن موتور خوب باید داشته باشد، پایداری دمایی بالای آن است. از آنجایی که روغن موتور در قسمتی از ماشین استفاده می‌شود که دما در آنجا بالاتر است، باید از ویژگی‌هایی برخوردار باشد که در دمای بالا خراب نشود. علاوه بر این بتواند موتور را در دمای پایین روشن کند. پایداری حرارتی ضعیف به مرور زمان منجر به از بین رفتن موتور و اجزای مرتبط با آن خواهد شد.
پایداری اکسیداسیون
ویژگی قابل توجه دیگری که یک روغن موتور باید از آن برخوردار باشد، پایداری اکسیداسیون است. منظور از اکسیداسیون واکنش‌های شیمیایی هستند که بین روغن روان کننده و اکسیژن اتفاق می‌افتند. در صورت نرخ اکسید اکسیداسیون بالا، عمر روغن موتور یا روانکار کاهش می‌یابد. علاوه بر این، ویسکوزیته بالایی در روغن ایجاد می‌کند که منجر به تولید لجن خواهد شد؛ بنابراین برای اینکه موتور خودروی شما به درستی کار کند، باید روغن موتوری را انتخاب کنید که از ترکیب شدن با اکسیژن خودداری کند. بدین ترتیب موتور ماشین شما عمر طولانی‌تری خواهد داشت و روان‌کننده برای مدت بیشتری قادر به کار خواهد بود.
کلام آخر
در این مطلب از اکسون پارت، تمام ویژگی‌های یک روغن موتور خوب مطرح شد. به طور کلی، برای اینکه بدانید از چه روغنی برای خودروی خود استفاده کنید، بهترین کار این است که ابتدا دفترچه راهنمای خودروی خود را مطالعه نمایید یا اینکه از یک متخصص در این زمینه کمک بگیرید. انواع مختلف روغن موتور خواص متفاوتی دارند. استفاده از روغن نامناسب مشکلاتی برای خودرو و موتور آن ایجاد می‌کند و هزینه‌های شما را افزایش می‌دهد.
