علت و علائم خرابی ترموستات خودرو

تمام موتورهای احتراق داخلی، یک قطعه حیاتی به نام ترموستات در سیستم خنک‌کننده خود دارند. با این وسیله، دمای موتور در حد مطلوب نگه داشته می‌شود. ترموستات در واقع با قرار گرفتن در میان موتور و رادیاتور، سعی در حفظ دمای موتور در یک محدوده خاص دارد. اگر ترموستات خراب شود، دمای موتور به طور چشمگیری به بیشتر یا کمتر از حد استاندارد می‌رسد و در عملکرد موتور اختلال به وجود می‌آید. پس بهتر است با این قطعه بیشتر آشنا شوید و علائم خرابی آن را بشناسید.

در این مطلب از اکسون پارت همراه ما باشید تا به بررسی دلایل و نشانه‌های خرابی ترموستات خودرو بپردازیم.

ترموستات خودرو چگونه کار می‌کند؟

موتور خودرو باید در یک محدوده دمایی خاص (حدود 85 درجه) کار کند. اگر دمای موتور به بیشتر یا کمتر از این مقدار برسد، روغن موتور خاصیت خود را برای روان‌کاری قطعات از دست می‌دهد. در این صورت، موتور خودرو خراب شده یا در عملکرد آن اختلال به وجود می‌آید. بدین منظور، لازم است که یک سیستم دماسنجی نظارت بر دمای موتور وجود داشته باشد. ترموستات دقیقا همین وظیفه را انجام می‌دهد. این قطعه با تغییر در باز یا بسته شدن خود، دمای موتور را تنظیم کرده و مانع از تغییرات شدید دمایی موتور می‌شود.

این قطعه به صورت خودکار، جریان آب به سمت موتور را هدایت می‌کند. وقتی دمای موتور پایین است، ترموستات جریان مایع خنک‌کننده را متوقف کرده تا موتور گرم شود. در این وضعیت، آب یک چرخه بسته را طی می‌کند تا به دمای مطلوب برسد. زمانی که دمای آب تا حد نیاز بالا آمد، ترموستات دوباره جریان آب به سمت موتور را رها می‌کند تا موتور خنک شود.

ترموستات خودرو بر اساس یک دمای کاری مشخص تنظیم شده است. درون این قطعه، یک ماده واکنش‌گر به دما وجود دارد که معمولا موم یا جیوه نامیده می‌شود. این ماده توسط یک میله به سوپاپ ترموستات متصل است. زمانی که دمای ترموستات بالا می‌رود، جیوه ذوب شده و حجم آن افزایش می‌یابد. این انبساط، باعث جابه‌جایی میله در سیلندر می‌شود و آن را از جای خود بیرون می‌آورد. در نتیجه سوپاپ ترموستات باز شده و آب جریان پیدا می‌کند.

بیشتر بخوانید: بهترین زمان سرویس دوره ای خودرو

اگر ترموستات خودرو درست کار نکند، چه می‌شود؟

اگر سیستم خنک‌کننده و ترموستات به درستی کار نکنند، ممکن است موتور به حدی گرم شود که جوش آورده و مشکلات جدی ایجاد کند. به عنوان مثال، با افزایش دمای موتور، روغن رقیق شده و ویژگی‌های روان‌کنندگی خود را از دست می‌دهد.

توجه داشته باشید که در صورت پایین بودن دمای موتور نیز، روغن آن غلیظ شده و مشکلاتی مانند افزایش اصطکاک در قطعات را ایجاد می‌کند. به طور کلی، ترموستات در رسیدن موتور به دمای عملکردی مناسب نقش دارد و اعتقاد در مورد اینکه ترموستات تنها برای خنک کردن موتور مورد استفاده قرار می‌گیرد، نادرست است.

دلایل و نشانه‌های خرابی ترموستات خودرو

ترموستات خودرو در حالت عادی حدود 40 تا 50 هزار کیلومتر عمر می‌کند. توصیه می‌شود پس از طی این مسافت، ترموستات خودرو را تعویض کنید. گاهی اوقات ممکن است این قطعه زودتر از موعد آسیب ببیند. در ادامه مطلب همراه ما باشید تا دلایل و نشانه‌های خرابی ترموستات خودرو را بررسی کنیم.

• تغییرات دما

تغییرات ناگهانی دما چه از سرد به گرم یا برعکس، نشانه‌ نقص در ترموستات خودرو و وضعیت نامطلوب آن است. وقتی یک ترموستات ایراد پیدا می‌کند، تغییرات دما به طور ناقص یا نامنظم در آن رخ می‌دهند. این مشکل نیز نیاز به بررسی توسط تکنسین دارد.

• بالا رفتن ناگهانی دمای آب خنک‌کننده

از نشانه‌های خرابی ترموستات خودرو، بالا رفتن ناگهانی آمپر آب و جوش آوردن خودرو است. فرض کنید تازه استارت زده‌اید؛ چون موتور خودرو هنوز سرد است، نباید دمای آن در همان دقایق اولیه کار کردن زیاد بالا رود. اگر این اتفاق بیفتد و ظرف مدت کوتاهی دمای آب به 4 درجه برسد، موتور خودرو جوش خواهد آورد.

• گرمای بیش از اندازه

یکی از شایع‌ترین نشانه‌های خرابی ترموستات خودرو، گرمای بیش از حد است. این مشکل ممکن است در اثر خوردگی یا فرسودگی ترموستات اتفاق بیفتد و باعث شود ترموستات در وضعیت بسته قرار گیرد. در این وضعیت، عملکرد سیستم خنک‌کننده مختل خواهد شد و مایع خنک‌کننده به رادیاتور نمی‌رسد. این موضوع حرارت موتور را نیز افزایش داده که به آسیب‌های جدی منجر خواهد شد. در صورتی که در حال رانندگی هستید و راهکار فوری در دسترس نیست، روشن کردن بخاری ماشین می‌تواند تا حدی به دفع حرارت اضافی کمک کند.

• خنک شدن بیش از حد

این اتفاق وقتی رخ می‌دهد که موتور به دمای مناسب برای عملکرد استاندارد خود نمی‌رسد. در این حالت، ترموستات همواره باز مانده و چرخه حیات موتور به شدت کم می‌شود. در واقع، جریان آب به طور مداوم در مسیر رفت و آمد بین موتور و رادیاتور قرار می‌گیرد که باعث کاهش دمای آب خواهد شد. جهت پیشگیری از این مشکل، همیشه به چراغ‌های هشدار یا دماسنج تعبیه‌شده روی داشبورد توجه داشته باشید.

• شنیدن صداهای عجیب و غریب از سمت موتور

اگر صداهای عجیب و غریب مانند غرش یا تق‌تق از سمت موتور می‌شنوید، ممکن است ترموستات یا سیستم خنک‌کننده آن ایراد پیدا کرده باشد. این مشکلات نیاز به تعمیرات فوری دارند. بنابراین، هر چه سریع‌تر به یک تعمیرگاه معتبر مراجعه کنید.

• عملکرد نادرست بخاری خودرو

همان‌طور که می‌دانید، بخاری گرمای مورد نیاز برای افزایش دمای داخل کابین را از پیشرانه تامین می‌کند. وقتی ترموستات خراب شود، مسیر انتقال مایع خنک‌کننده بین موتور و رادیاتور دائما برقرار خواهد ماند و دمای موتور تا سطح مناسبی افزایش پیدا نمی‌کند.

• کاهش زودهنگام سطح آب خودرو

توصیه می‌شود حداقل هفته‌ای یکبار میزان آب ماشین را چک کنید و در صورت نیاز، درون آن آب بریزید، زیرا سطح مایع خنک‌کننده در محفظه اختصاصی آن، به مرور زمان کاهش پیدا می‌کند. در صورتی که این اتفاق خیلی سریع‌تر از حد معمول رخ دهد، این احتمال وجود دارد که ترموستات خودرو خراب شده باشد. خرابی ترموستات باعث می‌شود که مایع خنک‌کننده، بیش از حد نیاز در چرخه بین موتور و رادیاتور حرکت کند و سطح آن زودتر کم شود.

• افزایش مصرف سوخت و روغن موتور

زمانی که ترموستات نتواند جلوی افزایش دمای بیش از حد موتور را بگیرد، سوخت مصرفی موتور افزایش پیدا می‌کند. همان‌طور که پیش از این هم اشاره شد، محدوده دمایی استاندارد برای موتور، حدود 85 تا 90 درجه سانتی‌گراد است. این دما میزان مصرف سوخت را تا حد زیادی کاهش می‌دهد، زیرا موتور خودروهای سواری معمولا گرمادوست هستند. اگر دما بالاتر از این مقدار رود، مصرف سوخت افزایش پیدا خواهد کرد.

در این زمان ممکن است تصور شود استفاده از ترموستات تابستانی در هر شرایطی بهتر عمل خواهد کرد. اما باید بدانید که راندمان عملکرد موتور و میزان مصرف سوخت نیز بسیار مهم است و ترموستات تابستانی صرفا برای مناطق گرم‌سیری پاسخ‌گوست.

علاوه بر این، روغن موتور تا دمای خاصی می‌تواند خاصیت روان‌کاری خود را حفظ کند. اگر دما خیلی زیاد باشد، ویسکوزیته روغن کاهش پیدا کرده و اثر روان‌کاری خود را از دست می‌دهد. در این شرایط، ممکن است خیلی زودتر از موعد نیاز به تعویض روغن پیدا کنید.

• آسیب به قطعات پیشرانه

در صورتی که نشانه‌های خرابی ترموستات را جدی نگیرید و نسبت به آن بی‌تفاوت باشید، خیلی زود شاهید آسیب دیدن قطعات پیشرانه خواهید بود. واشر سرسیلندر یکی از قطعاتی است که در جریان این اتفاق و در شرایط افزایش بی‌رویه دمای موتور، آسیب می‌بیند.

چگونه مشکل ترموستات خودرو را برطرف کنیم؟

ترموستات یک قطعه مصرفی خودرو به حساب می‌آید. بنابراین، امکان تعمیر آن وجود ندارد. اگر متوجه شدید ترموستات خودرو خراب است، سریعا آن را با قطعه جدید جایگزین کنید. نکته مهم اینجاست که ابتدا باید از خراب بودن این قطعه مطمئن شوید. برای این منظور، لازم است تست سالم بودن ترموستات خودرو را انجام دهید.

برای انجام این تست، ابتدا محل قرارگیری ترموستات را پیدا کنید و شلنگ متصل به آن را بیابید. اکنون خودرو را روشن کنید. پس از گذشت 15 دقیقه که موتور داغ شد، ترموستات مسیر آب به رادیاتور را باز می‌کند. اگر این اتفاق زودتر رخ دهد، یعنی ترموستات در حالت باز گیر کرده است.

در صورتی که پس از سپری شدن این زمان، جریان آب برقرار نشد، ترموستات در حالت بسته گیر کرده است. در این شرایط، آمپر دمای آب ماشین نیز افزایش پیدا می‌کند. البته روش‌های دیگری نیز برای بررسی سالم بودن این قطعه وجود دارد. مثلا می‌توانید ترموستات را جدا کرده و در ظرف آب جوش قرار دهید. در این حالت اگر ترموستات نسبت به تغییر دما حساسیت نشان ندهد، آسیب دیده و باید تعویض شود.

آیا حذف ترموستات خودرو عاقلانه است؟

توجه داشته باشید هرگز ترموستات خودرو را حذف یا یکسره نکنید. این کار موجب می‌شود تا موتور به دمای ایده‌آل نرسد یا خیلی دیر به این دما دست پیدا کند. در نتیجه اتفاقاتی نظیر افزایش مصرف سوخت، کاهش راندمان موتور یا مستهلک شدن زودهنگام قطعات موتور رخ خواهند داد.

کلام آخر

در این مطلب از اکسون پارت با عملکرد ترموستات خودرو آشنا شدیم و به بررسی دلایل و نشانه‌های خرابی آن پرداختیم. همان‌طور که متوجه شدید، ترموستات در تنظیم دمای موتور نقش دارد؛ بنابراین برای پیشگیری از کاهش راندمان موتور و آسیب دیدن قطعات آن، باید نسبت به نشانه‌های خرابی آن حساس باشید.