یکی از اجزای اصلی خودرو که برای انتقال نیروی موتور به گیربکس و در نتیجه به چرخ‌ها به کار می‌رود، سیستم کلاچ است. کلاچ، کار قطع و وصل کردن نیرو در سیستم انتقال خودرو را انجام می‌دهد. این قطعه نیز مانند همه قطعات خودرو طول عمر مشخصی دارد و پس از گذشت مدت زمان معین، فرسوده شده و نیاز به تعویض پیدا می‌کند.
زمان تعویض دیسک و صفحه کلاچ خودرو، به عوامل مختلفی مانند سفتی یا نرمی کلاچ، آسانی یا سختی هنگام جا زدن دنده و ... وابسته است. در این مقاله از اکسون پارت همراه ما باشید تا به طور مفصل در مورد زمان تعویض دیسک و صفحه کلاچ خودرو با شما گفتگو کنیم.
وظیفه دیسک و صفحه کلاچ خودرو چیست؟
وظیفه اصلی سیستم کلاچ خودرو، قطع و وصل کردن نیرو بین موتور و گیربکس است. این سامانه یکی از مهم‌ترین سیستم‌هایی است که در خودروهای دنده‌ای دیده می‌شود. سیستم کلاچ، یک صفحه، دیسک و یک بلبرینگ دارد که به صفحه فلایول متصل می‌شوند. دیسک و صفحه از لحاظ ظاهری و کاربردی تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. در واقع، صفحه میان دیسک قرار می‌گیرد و اصطکاک بالایی دارد.
وظیفه اصلی دیسک، انتقال نیرو است و کمتر دچار آسیب می‌شود. دیسک کلاچ از چندین پلاک فلزی یا کامپوزیت تشکیل شده که به وسیله یک محور به یکدیگر متصل می‌شوند. این پلاک‌ها به وسیله یک روکش ضد لغزش پوشیده شده‌اند. بلبرینگ کلاچ هم میزان اصطکاک را کاهش می‌دهد و مانع از خرابی دنده‌ها می‌شود. یکی دیگر از وظیفه‌های بلبرینگ این است که دیسک کلاچ را بچرخاند.
صفحه، دیسک و بلبرینگ هر سه از قطعات مصرفی خودرو محسوب می‌شوند؛ بنابراین حتما به علائم خرابی آن‌ها دقت کنید و در صورت نیاز، تعویض‌های لازم را انجام دهید. عدم توجه به این موضوع می‌تواند کل سیستم کلاچ ماشین را از کار بیندازد و هزینه‌های تعمیر بسیار زیادی ایجاد کند.
در حالت عادی، کلاچ در وضعیت وصل (فشرده) قرار دارد و نیروی موتور به گیربکس منتقل می‌شود. زمانی که راننده پدال کلاچ را فشار می‌دهد، کلاچ در وضعیت قطع (آزاد) قرار می‌گیرد تا انتقال نیروی موتور به گیربکس قطع شود. سیستم انتقال نیرو معمولا در تمام خودروهای سواری یکسان است و فقط امکان دارد طراحی و چیدمان آن با توجه به نوع واحدهای انتقال تفاوت داشته باشد. سیستم کلاچ، ابتدا توان پیشرانه را به گیربکس و سپس به چرخ‌ها منتقل می‌کند. با حرکت رفت و برگشتی پیستون و چرخاندن فلایویل از طریق شاتون، میل‌لنگ چرخانده می‌شود. در نهایت، حرکت دایره‌وار میل‌لنگ از طریق کلاچ، جعبه دنده، شفت پروانه، دیفرانسیل و اکسل‌های چرخ، به چرخ‌های عقب خودرو منتقل می‌شود.
یک سیستم کلاچ سالم موجب می‌شود که انتقال نیرو از موتور به گیربکس به صورت صحیح صورت پذیرد و خودرو به طور موثرتر و خیلی سریع‌تر تغییر دنده دهد. در نتیجه شتابگیری بهتری داشته باشد. با یک سیستم کلاچ سالم، شروع حرکت خودرو، تغییر دنده‌ها و توقف خودرو به طرز صحیحی صورت گرفته و راننده این امکان را دارد که تغییر دنده‌ها را به طور صحیح و بدون هرگونه لغزش یا لرزش انجام دهد. تغییر دنده‌های صحیح، در نهایت باعث مصرف بهینه سوخت نیز خواهد شد. به طور کلی، یک سیستم کلاچ سالم تاثیر بسیار زیادی بر عملکرد و راندمان خودرو داشته و موجب می‌شود که راننده رانندگی بهتر و ایمن‌تری را تجربه کند.
حتما بخوانید: نشانه های خرابی صفحه کلاچ خودرو
تفاوت بین کلاچ فرسوده و نو
به طور معمول، صفحه کلاچ‌ها با گذشت زمان و در اثر کارکرد زیاد ضخامت لنت‌های خود را از دست می‌دهند و ساییده می‌شوند. لنت‌ها بین صفحه کلاچ و فلایول اصطکاک برقرار می‌کنند و اگر ضخامت کافی نداشته باشند، باعث لغزش صفحه کلاچ روی فلایول می‌شوند. در این صورت، نیروی موتور به طور کامل به گیربکس نمی‌رسد و خودرو توان کافی برای حرکت کردن را نخواهد داشت.
سطح دیسک یک کلاچ نو، صاف و بدون هیچ خوردگی یا سایش قابل مشاهده است. روکش ضد لغزش دیسک نیز در وضعیت عالی قرار دارد. اما در صورت فرسودگی سطح دیسک کلاچ، ممکن است سوراخ‌ها، خوردگی یا سایش‌های غیر عادی روی آن دیده شود. گاهی اوقات نیز فنرها خراب می‌شوند که موجب لرزش در سیستم کلاچ خواهد شد.
عواملی که باعث کوتاهی عمر صفحه کلاچ خودرو می‌شوند
عواملی که باعث کوتاه شدن عمر صفحه کلاچ خودرو می‌شوند و زمان تعویض آن را جلو می‌اندازند عبارتند از:
استفاده نادرست
استفاده نادرست از کلاچ می‌تواند به سایش زودرس صفحه کلاچ منجر شود. به عنوان مثال، استفاده از کلاچ بدون هیچ دلیل خاصی مانند نگه داشتن پا روی کلاچ در حین رانندگی.
عوض نکردن درست دنده
زمان تعویض دنده باید کلاچ تا انتها و به طور کامل فشرده شود تا دیسک و صفحه فلایول کاملا از یکدیگر جدا گردند. وقتی که اهرم دنده در وضعیت جدید قرار گرفت، به آرامی پدال کلاچ را بالا آورید تا حداقل تنش به مجموعه کیت کلاچ وارد شود. فشاردهی نامناسب بر روی صفحه کلاچ، باعث سایش زودرس این قطعه می‌شود.
تغییرات دمایی
تغییرات دمایی ناگهانی و مکرر می‌تواند به تغییرات در خواص مواد صفحه کلاچ منجر شده و خیلی زودتر از موعد مقرر آن را فرسوده کند.
استفاده در شرایط سخت
استفاده از خودرو در شرایط سخت مانند رانندگی در ترافیک سنگین، بارگیری بالا، یا رانندگی در مناطق کوهستانی می‌تواند باعث سایش زودرس صفحه کلاچ شود.
عدم نگهداری و تعمیرات منظم
عدم تعویض روغن گیربکس در فواصل معین، چک نکردن و عدم تعویض کابل کلاچ به طور منظم، استهلاک این قطعه را بالا می‌برد و عمر آن را کم می‌کند.
استفاده از قطعات نامناسب
استفاده از قطعات جایگزین نامناسب یا قطعات با کیفیت پایین، زمان تعویض صفحه کلاچ را کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: عملکرد دیسک و صفحه ماشین
زمان تعویض دیسک و صفحه کلاچ خودرو
زمان تعویض صفحه کلاچ خودرو به عوامل گوناگونی بستگی دارد و نمی‌توان زمان دقیقی را برای آن تعیین کرد. با این حال، برخی از نشانه‌ها و عواملی که به شما می‌گویند زمان تعویض این قطعه فرا رسیده است عبارتند از:
ساییدگی بیش از حد
ساییدگی بیش از اندازه صفحه کلاچ تا اندازه‌ای که ضخامت آن از حد مجاز کمتر شود، نشان‌دهنده این است که زمان تعویض دیسک و صفحه کلاچ خودرو فرا رسیده است.
عملکرد نامناسب
اگر هنگام استفاده از کلاچ، لغزش یا سایش نامناسب را احساس کردید، احتمالا نیاز است تا صفحه کلاچ تعویض شود. نشانه‌های دیگری مانند شنیدن صداهای غیرعادی و لرزش خودرو در شروع حرکت نیز نشانگر مشکلات در صفحه کلاچ هستند.
سفتی پدال کلاچ
در اغلب موارد، خراب شدن سیم کلاچ عامل سفتی پدال کلاچ است. اگر با پدیده سفتی کلاچ مواجه هستید، این احتمال را بدهید که به زودی کیت کلاچ خودروی شما به طور کامل خراب شود. یعنی ممکن است شرایطی پیش بیاید که خودرو را روشن کنید و دنده را جا بزنید اما خودرو اصلا از جایش تکان نخورد. در این مواقع گفته می‌شود که صفحه کلاچ لنت صاف کرده و باید با کیت نو تعویض شود.
صدای دنده و احساس پرتاب پا از روی کلاچ
اگر هنگام کلاچ گیری سر و صدای زیادی از دنده به گوش می‌رسد یا نیروی زیادی به پا وارد می‌شود، حتما نسبت به تعویض دیسک و صفحه اقدام نمایید.
عدم ارتباط مناسب بین سرعت و دور موتور
تمام ماشین‌ها در یک دور موتور مشخص، با سرعت معینی حرکت می‌کنند. اگر ماشین شما سرعت کمتری دارد، باید آن را نشانه‌ای از خراب شدن صفحه و دیسک بدانید.
تعویض دنده سخت
در یک سیستم کلاچ سالم، دنده‌ها به نرمی و آسانی تعویض می‌شوند. اگر اهرم به سختی در جای خود قرار می‌گیرد و دنده‌ها به نرمی تعویض نمی‌شوند، به دنبال حل مشکل در صفحه کلاچ و دیسک باشید. البته گاهی اوقات رگلاژ نبودن دیسک و صفحه کلاچ خودرو نیز دلیل چنین مشکلی است. در این مواقع می‌توانید مشکل را با تنظیم مهره‌های روی سیم کلاچ برطرف نمایید.
برای تعیین زمان مناسب تعویض صفحه کلاچ، بهتر است به راهنمای استفاده و نگهداری خودرو و یا به یک تعمیرکار متخصص مراجعه کنید. این شخص با بررسی وضعیت صفحه کلاچ و عملکرد کل سیستم، به شما راهنمایی‌های مناسب را ارائه خواهد کرد.
لرزش ماشین در آغاز حرکت
یک خودرو با دیسک و صفحه کلاچ معیوب، در شروع حرکت دچار لرزش خواهد شد. معمولا کم شدن ضخامت لنت‌ها و خرابی فنرهای دیسک و صفحه کلاچ، عامل این مشکل هستند.
عبور از سربالایی با دنده سنگین
اگر هنگام عبور از سربالایی‌ها نیاز دارید دنده سنگین را انتخاب کنید، احتمالا لنت‌های صفحه کلاچ کاملا ساییده شده و در حال اتمام هستند. این شرایط نیز یکی از علائم خرابی دیسک و صفحه است.
نشانه دیگری که کمک می‌کند تا متوجه شوید دیسک و صفحه کلاچ خودروی‌تان در روزهای پایانی عمر خود قرار دارند این است که خودرو را در وضعیت دنده دو قرار دهید و سپس کلاچ را به یکباره بالا بیاورید. اگر ماشین خاموش نشد، حتما دیسک و صفحه کلاچ خودرو خراب است.
عدم تعویض صفحه کلاچ خراب چه عوارضی در پی دارد
در تنظیمات عادی خودرو، صفحه کلاچ باید به صورت دوره‌ای تعویض شود. ساییدگی زیاد و فرسایش قطعات داخلی گیربکس، در نهایت منجر به کاهش عمر مفید گیربکس نیز خواهد شد.
- افزایش هزینه‌های تعمیر
- عدم عملکرد صحیح و به خطر افتادن ایمنی خودرو
- افزایش مصرف سوخت
یک صفحه کلاچ فرسوده، مصرف سوخت خودرو را افزایش می‌دهد؛ زیرا فرآیند انتقال قدرت به صورت صحیح انجام نخواهد شد.
کلام آخر
در این مطلب از اکسون پارت در مورد زمان تعویض دیسک و صفحه کلاچ خودرو صحبت کردیم. همان‌طور که متوجه شدید، تعویض منظم و به موقع صفحه کلاچ بسیار حائز اهمیت است تا عملکرد صحیح و پایدار خودرو حفظ شود و از هزینه‌های تعمیرات بزرگ‌تر جلوگیری گردد.