موتور اتومبیل به قلب تپنده این وسیله نقلیه معروف است و مهم‌ترین قطعه آن به حساب می‌آید. هرگونه اختلال در عملکرد موتور می‌تواند منجر به توقف کامل خودروی شما شود. به همین دلیل آشنایی با قسمت‌های مختلف این قطعه و چگونگی نگهداری از آن، برای استفاده صحیح و مراقبت بهتر لازم است و موجب میشود تا از انجام کارهایی که به این قطعات آسیب وارد می‌کنند، جلوگیری شود.
آگاهی درباره قسمت‌های گوناگون موتور خودرو به شناخت پیشامدهای احتمالی و اولیه نیز کمک می‌کند. به طوری که هنگام بروز مشکلات و سوانح می‌توانید بهترین و درست‌ترین کار را انجام دهید. در این مطلب از اکسون پارت قصد داریم نگاهی دقیق به اجزای مختلف موتور خودرو بیندازیم و این قطعات را بر اساس اهمیتی که دارند، معرفی کنیم. لطفاً تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
قطعات موتور خودرو
موتور ماشین‌ها انواع مختلفی دارند؛ اما برخی از قطعات اصلی که در کنار هم به عملکرد صحیح و بازدهی کامل موتور کمک می‌کنند، در همه آن‌ها مشترک هستند. اگر ایرادی در قطعه‌ای پدیدار شود، بقیه اعضا را نیز دچار مشکل می‌کند و در عملکرد کلی موتور اختلال به وجود می‌آورد. در ادامه مطلب شما را با این قطعات بیشتر آشنا می‌کنیم.
بلوک سیلندر
بخش مهم و اصلی یک موتور، اسکلت و بدنه آن است که قسمت عظیمی از حجم موتور را تشکیل می‌دهد. این قطعه به بلوک سیلندر معروف است و به نوعی تکیه‌گاه و محل نصب اجزایی نظیر میل‌لنگ، رینگ پیستون، کارتل، منیفولد گاز و ... محسوب میشود. در واقع، به وسیله این قطعه می‌توان بین اجزای مختلف خودرو یکپارچگی و هماهنگی ایجاد نمود. از آنجایی که این قطعه باید مقاومت زیادی در برابر عمل جرقه‌زنی و احتراقی که درون بلوک آن انجام میشود داشته باشد، آن را از آلیاژهای مقاومی مثل چدن یا آلومینیوم می‌سازند.
سیلندر
سیلندر همان استوانه توخالی موجود در بلوک سیلندر است و در موتورهای احتراق داخلی، محفظه رفت و برگشت پیستون را فراهم می‌کند. این قطعه به گونه‌ای با بلوک سیلندر ادغام شده است که نمی‌توان تفاوت زیادی بین آن دو قائل شد. انواع سیلندر بر اساس فضای تراشکاری شده و صاف درون استوانه سیلندر، به سیلندر خشک و تر تقسیم‌بندی می‌شوند.
سرسیلندر
این قطعه بر روی بلوک پیچ شده و مانند بلوک سیلندر از چدن ریخته‌گری یا آلومینیوم ساخته میشود. سرسیلندر دارای محفظه‌ای برای جای‌گیری اتاقک احتراق، شمع‌ها و سوپاپ‌های دود و هوا است. در خودروهایی که سیلندر‌ها آرایش خورجینی دارند، از دو سرسیلندر استفاده میشود.
واشر سرسیلندر
واشر سرسیلندر بین سیلندر و سرسیلندر قرار می‌گیرد و وظیفه آن آب‌بندی میان سیستم‌های مختلف خودرو مثل روغن‌رسانی، آب و احتراق موتور است. این قطعه با ترکیب مواد نسوز و لایه مسی و فولادی مقاوم در برابر حرارت، ساخته میشود و کمک می‌کند تا گردش آب و روغن بدون مخلوط شدن با یکدیگر صورت بگیرد. سوختن یا استهلاک این قطعه در عملکرد موتور اختلال ایجاد کرده و باعث داغ شدن غیر‌طبیعی موتور، مخلوط شدن آب و روغن و دیر روشن شدن خودرو میشود. به همین دلیل متخصصان توصیه می‌کنند واشر سرسیلندر را در دوره‌های زمانی مشخص تعویض نمایید.
بوش سیلندر
در ادبیات فنی منظور از بوش، استوانه‌ای توخالی است که برای افزودن قطر داخلی و ایجاد محیطی مناسب برای حرکت پیستون درون سیلندر استفاده میشود. بوش سیلندر در تمام موتورها وجود دارد. در بعضی موتورها این قطعه به بدنه سیلندر متصل است و به طور مستقیم خنک‌کاری نمی‌شود و در برخی دیگر، یک قطعه جدا است که فضای بین آن و اسکلت سیلندر توسط آب خنک‌کاری میشود. بوش سیلندر از جمله قطعاتی است که نیاز چندانی به تعویض پیدا نمی‌کند. با این حال، عدم روغن‌کاری مناسب موتور، خرابی بلبرینگ‌ها و خنک‌سازی ناصحیح موتور می‌تواند به آن آسیب برساند.
واتر پمپ
یکی دیگر از قطعات اصلی و مهم موتور خودرو واتر پمپ است که فرسودگی و از کار افتادن آن می‌تواند خودروی شما را کاملا از حرکت باز دارد. واتر پمپ از اجزای سیستم خنک‌سازی موتور محسوب میشود. یعنی وقتی موتور در اثر کار کردن و انفجارهای متعدد داغ شد، واتر پمپ آن را خنک می‌کند. به طور مشابه وقتی موتور سرد است، کمک می‌کند تا دمای آن بالا برود و به دمای مورد نظر برسد.
به طور کلی وظیفه واتر پمپ رساندن ضد یخ و ضد جوش به بخش‌های مختلف موتور است. با ارسال این مایعات، موتور خودروی شما در فصول سرد سال دچار یخ‌زدگی نمی‌شود و در فصول گرم خنک می‌ماند. در نتیجه با عملکرد درست واتر پمپ، ماشین شما همواره در یک دمای ثابت و مناسب به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
پیستون
از دیگر بخش‌های اساسی موتورهای احتراق داخلی که سوخت مورد نیاز ماشین را به انرژی حرکتی تبدیل می‌کند، پیستون است. این جزء متحرک در واقع یک دیسک محصور در سیلندر است که با حرکت خود منقبض و منبسط میشود و با یک روند چرخه‌ای می‌تواند انرژی گرما را به کار تبدیل کند.
تولید‌کنندگان این قطعه را از چدن، فولاد و یا آلومینیوم می‌سازند که نمونه آلومینیومی علاوه بر این که از رسانایی گرمایی بهتری برخوردار است، به دلیل وزن پایین‌تر بازده شتاب موتور را نیز افزایش می‌دهد.
میل‌لنگ
میل‌لنگ حرکت خطی پیستون را به حرکت دورانی تبدیل می‌کند. این قطعه به وسیله یاتاقان روی بلوک سیلندر قرار می‌گیرد. پیستون به تنهایی و با حرکت رفت و برگشت خود نمی‌تواند چرخه را به حرکت در آورد؛ بلکه میل‌لنگ با اتصال به پیستون و حرکت دورانی که دارد، چرخ‌ها را حرکت می‌دهد.
میل‌لنگ معمولا از ترکیب کربن و فولاد و آلیاژهای فولاد با نیکل و کروم ساخته میشود. تولید‌کنندگان در ساخت این قطعه از وانادیوم نیز استفاده می‌کنند تا فرایند خنک‌سازی آن با هوا سریع‌تر صورت گیرد.
کارتر
محفظه‌ای که میل‌لنگ در آن قرار می‌گیرد کارتر یا کارتل نام دارد. این محفظه با پیچ‌های متعدد و یک واشر نسوز، به بدنه سیلندر متصل میشود. محفظه کارتل پر از روغن است تا میل‌لنگ و یاتاقان بتوانند به راحتی در آن حرکت کنند. این حالت نوعی خنک‌کاری برای میل‌لنگ و تمامی قطعات نیز محسوب میشود.
اگر کارتر بر اثر یک سانحه یا تصادف کنده شود و دیگر وجود نداشته باشد، موتور تا یک دقیقه اول مشکلی ندارد؛ زیرا پیستون‌ها، یاتاقان‌ها و ... هنوز روغن مورد نیاز خود را دارند. بعد از گذشت یک دقیقه، این قطعات داغ و ساییده می‌شوند و روغن شروع به سوخته شدن می‌کند. به مرور یاتاقان‌ها، شاتون، پیستون و ... نیز در اثر حرارت و فشار زیاد ساییده شده و آسیب می‌بینند.
سوپاپ
سوپاپ، قارچی شکل است و روی سرسیلندر قرار می‌گیرد. این قطعه ورود هوا به درون محفظه احتراق و خروج دود از دریچه سرسیلندر را کنترل می‌کند. این هوای ورودی برای انجام عملیات احتراق ضروری است. دودهای خروجی نیز لازمه ادامه روند فعالیت موتور هستند. سوپاپ، ضریب حرارتی بالایی دارد و به خوبی قادر به تحمل دماهای بالا است. این قطعه در برابر ضربات مقاوم بوده و به سرعت دچار استهلاک و ساییدگی نمی‌شود.
میل سوپاپ یا میل بادامک
این قطعه یک شفت است که بر روی آن بادامک‌هایی قرار می‌گیرند. این بادامک‌ها در زمان‌بندی‌های مشخص‌شده، کار باز و بسته کردن سوپاپ‌ها را انجام می‌دهند. میل سوپاپ نیروی خود را به وسیله تسمه یا زنجیر از میل‌لنگ دریافت می‌کند و سرعت چرخش آن به نوع موتور بستگی دارد. در موتورهای چهار زمانه، سرعت چرخش این میل نصف سرعت موتور و در موتور دو زمانه، برابر با سرعت موتور است.
شمع
این قطعه روی سرسیلندر قرار می‌گیرد و یکی از اجزای مهم در فرآیند احتراق موتور خودرو محسوب میشود. اجزای اصلی شمع عایق چینی، الکترود و واشر هستند که با دریافت ولتاژ بالا می‌توانند عمل جرقه‌زنی در محفظه سیلندر را انجام دهند. در واقع بعد از آن که کوئل خودرو جریان با ولتاژ پایین را از باتری ماشین می‌گیرد، ولتاژ را افزایش می‌دهد. سپس این جریان با ولتاژ بالا به شمع انتقال پیدا می‌کند.
شمع‌ها انواع مختلفی دارند که عبارتند از: شمع‌های گرم، سرد، نیکلی، ایریدیومی، پلاتینیومی، چند الکترودی و ... . نمونه‌های پلاتینیومی به دلیل ساختار پلاتینیوم الکترود‌شان، عمر بالاتری دارند و می‌توانند حرارت تا 2500 درجه سانتی‌گراد را تحمل کنند.
از آنجایی که شمع خودرو یک قطعه مصرفی است، در طول زمان استهلاک پیدا می‌کند. به همین دلیل لازم است که هر از چند گاهی، تعویض شود. یک موتور با شمع معیوب به خوبی استارت نمی‌خورد و یا کاهش قابل توجهی در شتاب خودرو مشاهده میشود.
تسمه تایم
تسمه تایم در داخل موتور قرار می‌گیرد و میل‌لنگ خودرو را به میل سوپاپ متصل می‌کند. وظیفه این قطعه، زمان‌بندی صحیح برای باز و بسته شدن سوپاپ‌ها با توجه به موقعیت مناسب پیستون‌ها است. در صورت پارگی تسمه تایم، پیستون به سوپاپ‌ها برخورد می‌کند که معمولاً با ایجاد صدا همراه است. در اثر این اتفاق، عملکرد مناسب سوپاپ‌ها مختل میشود.
فلایول
این قطعه دیسکی شکل و سنگین، وظیفه انتقال نیرو به گیربکس را بر عهده دارد و حرکت دورانی میل‌لنگ را متعادل می‌کند. دور تا دور فلایول به صورت دندانه‌ای طراحی شده است که باعث درگیری دنده استارت با پیشرانه میشود.
کلام آخر
در این مطلب از اکسون پارت به معرفی مهم‌ترین اجزای موتور خودرو پرداختیم و کارکرد آن‌ها را به طور کامل بررسی کردیم. علاوه بر موارد بالا، شاتون، فنر سوپاپ، رینگ پیستون، پمپ روغن، توربو شارژر، سوپر شارژ، موتور استارت و سوپاپ PVC از دیگر قطعاتی هستند که یک موتور به واسطه آن‌ها می‌تواند به عملکرد صحیح و بازدهی کامل خود دست پیدا کند.
